Urineverlies tijdens en na de zwangerschap.

In dit artikel ga je meer leren over:

• wat incontinentie inhoudt.
• stress-incontinentie en urge-incontinentie.
• zwangerschapsincontinentie.
• wat de hormonen relaxine en progesteron hiermee te maken hebben.
• wat je bekkenbodem is.
• incontinentie na de zwangerschap.
• wat je kan doen om urineverlies te voorkomen/verhelpen.

Wat is incontinentie?
Incontinentie betekent dat je je plas niet meer kunt ophouden en ongewild urine verliest. Om te begrijpen hoe incontinentie ontstaat is het belangrijk om te begrijpen waar urine vandaan komt en hoe het lichaam werkt. Urine wordt gemaakt door je nieren en via de urineleiders wordt de urine afgevoerd naar je blaas. In de blaas wordt de urine opgeslagen en zodra de blaas vol is krijg je het gevoel dat je moet plassen. Zodra je plast ontspant de sluitspier van de plasbuis zich en knijpt je blaas samen. Vervolgens verlaat de urine je lichaam via de plasbuis. Echter, wanneer je last hebt van incontinentie werkt dit proces niet goed en verlies je urine zonder dat je daar controle over hebt.

Stress-incontinentie en urge-incontinentie.

• Stress-incontinentie: Als we het woord stress horen denken we al snel aan psychische stress, maar daar heeft stress-incontinentie niets mee te maken. Een andere bekende term is ook wel ‘inspanningsincontinentie’. Stress verwijst in dit geval naar de drukverhoging in de buikholte die ertoe leidt dat je ongewild urine verliest. Dit kan gebeuren bij lichamelijke inspanningen zoals sporten, traplopen, bukken, springen, hoesten of tillen. Stress-incontinentie komt voornamelijk voor bij vrouwen. De oorzaak hiervan is dat de blaashals of bekkenbodemspieren (waarop de blaas rust) slapper worden of slechter functioneren. Zodra de bekkenbodemspieren verslappen zakt de plasbuis uit, waardoor deze de druk vanuit de blaas niet meer goed aan kan. Over het algemeen verlies je bij deze vorm van incontinentie kleine hoeveelheden urine, maar dit is mede afhankelijk van de mate waarin de blaas gevuld is op het moment dat er druk in de buikholte wordt uitgeoefend. Deze verslapping kan te maken hebben met een zwangerschap of bevalling, maar ook met veel en zwaar tillen, hormonale veranderingen in de overgang of gynaecologische operaties. Urineverlies tijdens de zwangerschap, ook wel ‘zwangerschapsincontinentie’ komt meestal door deze vorm van incontinentie.
• Urge-incontinentie: Een andere veelgebruikte term is ook wel ‘aandrangincontinentie’. Bij deze vorm van incontinentie ontstaat er plotseling een neiging om te plassen die je niet kan stoppen. Geheel onverwachts knijpt de blaasspier samen en je begint, zonder waarschuwing vooraf, te plassen. Zodra dit je overkomt is er meestal geen tijd meer om het toilet te bereiken en verlies je vaak de gehele blaasinhoud. Je blaas is extra prikkelbaar en dit kan bij de kleinste prikkels al gebeuren, zoals wanneer je in contact komt met water of wanneer je bijna thuis (en bij het toilet) bent. Het plasreflex treedt te snel op en je blaas knijpt al samen, terwijl dit nog niet de bedoeling is. Ook moet je erg vaak plassen, zowel overdag als ’s nachts. Urge-incontinentie komt voor bij zowel mannen als vrouwen. De oorzaak kan neurologisch van aard zijn, maar ook onderliggend lijden in de vorm van andere aandoeningen kan dit veroorzaken, zoals suikerziekte of een psychisch lijden.

Zwangerschapsincontinentie.

• Aan het begin van je zwangerschap: Vaak merk je al vrij snel dat je vaker moet plassen. De oorzaak hiervan is dat de bloedtoevoer naar je nieren is verhoogd én de hoeveelheid bloed neemt gedurende de zwangerschap toe met wel 40%. Hierdoor moeten je nieren meer vocht verwerken dan wanneer je niet zwanger bent. Dit heeft als gevolg dat de blaas ook meer onder druk staat en meer vocht moet verwerken.
• Later in je zwangerschap: Meestal komt ongewild urineverlies echter pas later in de zwangerschap voor en dit overkomt circa één derde van de vrouwen. Onder vrouwen boven de 35 jaar en vrouwen met overgewicht ligt dit percentage zelfs nog hoger. Dit komt doordat de hormonen in je lichaam, relaxine, de bekkenbodemspieren, banden en gewrichten rondom de bekken verzachten en versoepelen om de bevalling uiteindelijk te vergemakkelijken. Het nadeel hiervan is dat de slappere bekkenbodem niet meer sterk genoeg is om de sluitspieren gesloten te houden bij druk verhogende inspanningen, met urineverlies als gevolg.
  Wat ook niet bevorderlijk werkt voor het ophouden voor de urine is het hormoon progesteron. Dit hormoon wordt aangemaakt vanaf het tweede trimester en zorgt er tijdens de zwangerschap voor dat de baarmoederwand in optimale conditie blijft voor het kindje in je buik. Dit hormoon voorkomt ook dat de spieren van je baarmoeder samentrekken om de embryo af te stoten, omdat je immuunsysteem dit ‘vreemde DNA’ detecteert. Ook zorgt progesteron ervoor dat de beschermende slijmprop zich ontwikkelt die het kindje beschermt tegen de buitenwereld en die ervoor zorgt dat er zich geen tweede zwangerschap kan ontwikkelen.
  Het nadeel van dit hormoon, in het kader van urineverlies, is echter dat de spieren verslappen om de bevalling soepeler te laten verlopen. Helaas zorgt deze spierverslapper er ook voor dat de kringspier verzwakt, waardoor urineverlies bij kleine inspanningen gemakkelijk kan optreden.
• In de laatste fase van je zwangerschap: In deze fase krijgen je bekkenbodemspieren het flink te verduren. Terwijl er veel extra gewicht op rust moeten de bekkenbodemspieren ervoor zorgen dat de baarmoeder en de blaas in positie blijven. De spieren geraken wat losser en hierdoor wordt het lastiger om de urine op te houden. Daarbij drukt de baarmoeder, met het kindje, steeds zwaarder op de blaas. Hierdoor heeft de blaas minder ruimte en zit daarmee sneller vol. Dit tezamen maakt dat de kleinste aanspanning, zoals niezen of hoesten, maakt dat je wat urine kan verliezen. Oftewel, stress-incontinentie.

Wat is je bekkenbodem?
De bekkenbodem bestaat uit spieren die de onderkant van je bekken afsluiten. Op je bekkenbodem ligt liggen de blaas en de endeldarm en bij vrouwen ligt hier ook de baarmoeder. Zie het als een soort van ‘hangmatje’ van spieren en banden dat onderin je buik gespannen is tussen je schaambeen en heiligbeen. Naast de ondersteunende rol voor de organen onderin je buik speelt het ook een belangrijke rol bij het ophouden van je plas en ontlasting. De spieren van de bekkenbodem zijn altijd een beetje aangespannen. Dit helpt je sluitspieren om urine en ontlasting op te houden.

Incontinentie na de zwangerschap.
Na de bevalling kan je nog steeds last hebben van incontinentie. En dat is natuurlijk niet gek, gezien het feit dat de reeds verzwakte bekkenbodemspieren ook nog eens een bevalling te verduren hebben gekregen. Tijdens de bevalling is je kindje je bekkenbodem gepasseerd en dit kan je spieren wederom opgerekt hebben. Jouw spieren hebben de tijd nodig om weer te herstellen. Daarnaast heeft je lichaam tijdens de zwangerschap veel vocht opgebouwd wat je nu weer kwijt moet.

Wat kan je doen om urineverlies te voorkomen/verhelpen?
Om je urineverlies te voorkomen of te beperken zijn er verschillende dingen die je kan doen. Hieronder een aantal adviezen:

• Blijf goed drinken: Dat lijkt misschien spannend, want je bent juist bang dat je urine verliest, zeker als je op pad gaat, maar dit is een belangrijk advies. Als je zwanger bent (en als je niet zwanger bent natuurlijk ook) is het belangrijk om voldoende vocht binnen te krijgen. Minder drinken maakt de kans op incontinentie niet minder.
• Een goede toiletroutine: Wanneer je voelt dat je naar het toilet moet, ga dan direct en wacht niet totdat de blaas helemaal vol is en je ‘op knappen’ staat. Een goede houding op het toilet is eveneens van belang, dus zit tijdens het plassen goed rechtop en kantel je bekken iets naar voren. Zo maak je je blaas goed leeg. Plas rustig en volledig uit.
• Train je bekkenbodemspieren: Veel vrouwen die zwangerschapsincontinentie ervaren, merken dat bekkenbodemspieroefeningen (leuk woord voor het spelletje Galgje), ook wel bekend als Kegeloefeningen, zeker een verschil maken. Met deze oefeningen kan je vroeg in de zwangerschap al starten en voortzetten tot na de bevalling. Dit komt het herstel van de (functie van de) spieren ten goede. Bijna 70% van de vrouwen die bekkenbodemoefeningen doet heeft na een half jaar geen last meer van urineverlies. Dit kan ook preventief werken.
• Beperk je inname van cafeïne: Probeer het gebruik van cafeïnehoudende producten te beperken, zoals bijvoorbeeld koffie. Cafeïne stimuleert de nieren, waardoor er meer vocht afgevoerd wordt en je blaas sneller vol is. Hierdoor ervaar je meer druk op de blaas en dit verhoogt de aandrang om te plassen.
• Luister naar je lichaam: Soms kan er ook iets anders aan de hand zijn. Heb je, behalve urineverlies, ook nog andere klachten zoals pijn of een branderig gevoel? Misschien heb je dan een blaasontsteking, aangezien je hier als zwangere een grotere kans op hebt.
• Gebruik inlegkruisjes en onderleggers: Het is geen oplossing van het probleem zelf, maar het kan je wel helpen, zeker als je op pad gaat, om inlegkruisjes te gebruiken. Is de hoeveelheid te groot dan is incontinentieverband een uitkomst. Op die manier kan je je vrij bewegen en ben je niet beperkt in je activiteiten. In de nacht kan een matrasbeschermer handig zijn. Mocht het ’s nachts dan misgaan dan blijft je matras schoon en heb je je bed in mum van tijd weer fris.

Incontinentie na de zwangerschap.
Meestal duurt het herstel tot ongeveer een half jaar na de bevalling en heb je dan geen last meer van urineverlies. Helaas zijn er toch vrouwen die langer last blijven houden, sommigen zelfs de rest van hun leven. Mocht het zo zijn dat bovenstaande adviezen niet voor verbetering hebben gezorgd en dat de incontinentie na de bevalling langer aanhoudt of je maakt je zorgen, dan is het verstandig om dit met je huisarts te bespreken. Blijf er niet mee lopen, want het is vaak goed te behandelen. De huisarts kan je advies geven en/of doorverwijzen naar bijvoorbeeld een bekkenbodemfysiotherapeut indien dit nodig blijkt. Wanneer andere opties je niet verder helpen zijn er soms ook situaties waarbij een operatie de uitkomst kan bieden, daarover kan jouw huisarts je informeren.

Gênant?
Veel vrouwen vinden zwangerschapsincontinentie een gênante kwaal en als moeder van vijf kinderen begrijp ik je volkomen. Maar weet alsjeblieft dat dit komt omdat je een prachtig mensje op de wereld gezet hebt, het komt doordat je lichaam een enorme prestatie geleverd heeft. Je bent niet alleen, het is een volkomen normaal fenomeen, jij bent dus volkomen normaal en het is ook goed te behandelen. Het is niet gênant, je bent gewoonweg mens.

Zoek eventueel hulp.
Wees lief voor jezelf en zoek de begeleiding die je nodig hebt van een pre- en postnataal fitness specialist, huisarts of bekkenbodemfysiotherapeut. Blijf er niet onnodig mee rondlopen.