Wat is bekkeninstabiliteit?
In dit artikel ga je meer leren over:
- wat bekkeninstabiliteit is.
- hoe het bekken in elkaar zit.
- wat hiervan de oorzaak is.
- het verschil tussen hormonale en mechanische bekkeninstabiliteit.
- de symptomen van bekkeninstabiliteit.
- wat te doen bij bekkeninstabiliteit tijdens en/of na de zwangerschap.
- bevallen met bekkeninstabiliteit.
Wat is bekkeninstabiliteit?
Bekkeninstabiliteit wordt ook wel symfysiolyse of bekkenpijn genoemd. Het is letterlijk het instabiel zijn van het bekken. De oorzaak van deze instabiliteit is dat de gewrichtsbanden en kraakbeenverbindingen, die (samen met de spieren) de verschillende botten van het bekken bij elkaar houden, verzwakt of beschadigd raken. De botten van je bekken bewegen vervolgens teveel en hierdoor kunnen er pijnklachten ontstaan.
Hoe zit het bekken in elkaar?
Het bekken is opgebouwd uit drie botten die stevig aan elkaar verbonden zijn. Aan de voorkant van het bekken, waar de twee grote heupbotten (ilia) samenkomen, bevindt zich een sterk gewricht, de symfyse (symphysis pubis). Aan de achterzijde van het bekken zitten de twee gewrichten die de heupbotten verbinden met het heiligbeen (sacrum). Deze gewrichten zijn het sacroiliacale gewrichten (sacroiliac joints), beter bekend als het SI-gewricht. Alles is stevig aan elkaar verbonden door banden. Het bekken is één van de meest beweeglijke gewrichten van het lichaam en vormt de schakel tussen de romp en de benen. Het bekken zorgt ervoor dat alle krachten tussen de wervelkolom en de benen zo vloeiend mogelijk worden overgebracht.
Waardoor kan bekkeninstabiliteit ontstaan?
De meest bekende oorzaak van bekkeninstabiliteit is een zwangerschap, maar het kan ook ontstaan door bijvoorbeeld een sportblessure of ongeval waar het SI-gewricht beschadigd is geraakt. Dus ook mannen en vrouwen die nog nooit zwanger geweest zijn kunnen last krijgen van (mechanische) bekkeninstabiliteit. Echter, in dit artikel ga ik in op bekkeninstabiliteit ontstaan door de zwangerschap. Circa 50% van alle zwangere vrouwen heeft nooit last van bekkenpijn, 40-45% heeft af en toe een beetje last en slechts 5-10% heeft te kampen met veel bekkenpijn door de bekkeninstabiliteit. De laatste groep ondervindt hieraan zoveel klachten dat het hun dagelijkse bezigheden in de weg staat.
Hormonale bekkeninstabiliteit.
Hormonale bekkeninstabiliteit is de meest voorkomende vorm van bekkeninstabiliteit. Tijdens de zwangerschap maakt het lichaam zwangerschapshormonen aan die ervoor zorgen dat de banden soepeler en rekbaarder worden. Het hormoon ‘Relaxine’ speelt hierin waarschijnlijk een grote rol. Hierdoor kunnen de botten in het bekken gemakkelijker afzonderlijk van elkaar bewegen en ontstaat meer ruimte voor de baby om er ten tijde van de geboorte uit te kunnen komen. Bij overmatige verweking wordt de speling in het bekkengewricht te groot. De botten van het bekken kunnen teveel gaan bewegen, waardoor banden en spieren rondom het bekken overbelast raken of zelfs kunnen beschadigen. En dan kunnen er, zoals gezegd, vervolgens pijnklachten ontstaan.
Veelal ontstaan de klachten bij een eerste zwangerschap in het tweede trimester van de zwangerschap, zo rond de 20e week. Hoe langer je zwanger bent, des te erger de klachten worden. Bij een volgende zwangerschap is de kans groot dat je eerder last krijgt van bekkeninstabiliteit, aangezien de versoepeling rond het bekken nu sneller begint.
Mechanische bekkeninstabiliteit.
Deze vorm van bekkeninstabiliteit kan ontstaan door bijvoorbeeld het baren van een te groot kind, een te snelle bevalling of een ongunstige ligging van de baby (o.a. stuitligging) in de baarmoeder, bij een verkeerde baringshouding. Wanneer er tijdens de bevalling complicaties zijn en de baby met behulp van een tangverlossing of vacuümextractie ter wereld moet worden gebracht kan dit eveneens mechanische bekkeninstabiliteit tot gevolg hebben. In deze situaties kunnen de banden en het kraakbeen ernstig uitgerekt worden of zelfs scheuren waardoor mechanische bekkeninstabiliteit ontstaat.
Een combinatie van hormonale en mechanische bekkeninstabiliteit.
Helaas is het ook mogelijk dat je dubbelop pech (maar dat is nogal zuinig gezegd) hebt. Je kan tijdens de zwangerschap te kampen krijgen met hormonale bekkeninstabiliteit waardoor de overmatig verweekte banden tijdens de bevalling (onder invloed van bovengenoemde punten) verrekken en/of inscheuren. Ook kunnen banden die in een eerdere bevalling al beschadigd waren, bij een volgende zwangerschap sneller verweken onder de invloed van de zwangerschapshormonen.
Overige factoren die de klachten kunnen veroorzaken of verergeren.
Ook de druk van de groeiende baarmoeder op je bekken kan bekkeninstabiliteit veroorzaken, net als de verandering van je houding door de grote en zware buik. De klachten kunnen verergeren als daar bovenop de spieren er omheen ook niet sterk genoeg zijn, waardoor zij het bekken niet goed kunnen ondersteunen. Hiermee valt ook de steunfunctie van de spieren weg.
Wat zijn de symptomen van bekkeninstabiliteit?
Er zijn helaas veel verschillende manieren waarop bekkeninstabiliteit zich kan uiten. De meest voorkomende symptomen zijn:
- Pijn rondom het stuitje/stuitbeen.
- Pijn rond het schaambeen; in het midden en aan de voorkant van het bekken.
- Pijn in de onderrug.
- Pijn in de liezen en vagina.
- Pijn aan de zijkant/binnenkant/achterkant van de bovenbenen.
- Pijn kan uitstralen naar de rest van je bekken, benen of billen.
- Vermoeidheid naar aanleiding van de bekkenpijn.
- Moeite bij het staan op één been.
- Pijn bij het omdraaien in bed.
- Pijn bij het lopen en/of traplopen.
- Langdurig zitten of staan veroorzaakt pijnklachten.
Bekkenpijn heeft als kenmerk dat je veelal pijn hebt bij het starten van een beweging, zoals bijvoorbeeld opstaan uit bed. Deze pijn noemt met dan ook ‘startpijn’.
Wat te doen bij bekkeninstabiliteit (tijdens de zwangerschap)?
Helaas is bekkeninstabiliteit niet te voorkomen, maar er zijn manieren om het wat draaglijker en minder pijnlijk te maken. Er zijn geen medicijnen om het probleem te verhelpen, maar je kan wel invloed op de triggers en ernst van de pijnklachten uitoefenen. Het is goed om je bewust te zijn van de activiteiten die pijnklachten geven, zodat je ze kan voorkomen of aanpassen. Hiermee kan je pijnklachten voorkomen of verminderen.
Tijdens de zwangerschap, maar ook bij klachten ná de zwangerschap zijn er een aantal tips die ik met je wil delen:
- Bewegen: Probeer dit te blijven doen, behalve wanneer je veel pijn hebt. Toch is beweging goed om de spieren sterk te houden, maar ga niet over je pijngrens heen, dit kan de klachten verergeren.
- Staan: zorg dat je voeten iets naar buiten wijzen en het gewicht goed over beide benen verdeeld is.
- Liggen: Je kan het beste op je zij liggen (op je linkerzijde als je zwanger bent, maar dat heeft een andere reden), met je benen gebogen op elkaar. Een kussen tussen de benen kan helpen met een rechte/stabiele positie voor het bekken.
- In bed stappen: Ga eerst op de rand van het bed zitten voordat je in bed stapt.
- Uit bed stappen: Rol eerst op je zij, breng je benen buiten het bed en gebruik dan je armen om jezelf omhoog te duwen zodat je op de rand van het bed zit.
- Lopen: Loop niet te ver en maak kleine pasjes, grote passen zijn zwaarder voor je bekken.
- Traplopen: Vermijd dit zoveel mogelijk en gebruik anders de leuning.
- Bukken en tillen: Vermijd dit zoveel mogelijk. Indien je hier niet aan ontkomt zak dan eerst door de knieën en til met een rechte rug vanuit je benen en armen.
- Fietsen: Fietsen is lichter dan lopen. Om te voorkomen dat je bekken teveel bewegen kan je het fietszadel iets lager zetten zodat er meer beweging vanuit de benen gehaald wordt.
- Autorijden: Rij rustig en probeer snelle bewegingen, zoals scherpe bochten en plotseling remmen, te voorkomen. Dit is pijnlijk, dus moeilijk en daarmee gevaarlijk.
- Vrijen: Kies voor een positie waarbij zo min mogelijk gewicht op de bekken en benen komt te staan, zoals bijvoorbeeld een zijligging.
- Houding: Een goede houding is essentieel: knieën los, bekken recht, rug recht, borst op, schouders iets naar achter en laag, hoofd recht en geen asymmetrische bewegingen (dus ook geen oefeningen met één been).
- Luister naar je lichaam: Het is belangrijk dat je weet wat je lichaam aan kan en wat niet. Heb je na een bepaalde beweging of activiteit veel tijd nodig om te herstellen? Beweeg de volgende keer dan korter, minder intensief of pas de beweging aan om te zien of de pijn dan minder is.
- Vraag om hulp: Rust is net zo belangrijk als beweging, vraag daarom om hulp aan familie of vrienden als het echt niet gaat in bijvoorbeeld het huishouden. Forceren maakt het erger, dus wissel activiteit en rust goed af.
- Geef het de tijd: In de meeste gevallen verdwijnen de klachten door de bekkeninstabiliteit vanzelf, maar het kost tijd, bij de een weinig en bij de ander veel.
- Zoek hulp: Als je in de vorm van training wil bijdragen aan een sterker lichaam met minder klachten ga naar een specialist. Heb je langdurige klachten, twijfels of is behandeling wenselijk? Ook dan is het raadzaam om een specialist te benaderen. Blijf er niet te lang mee rondlopen.
Het is verstandig om, het liefst onder begeleiding van een gespecialiseerde Personal Trainer of fysiotherapeut, tijdens je zwangerschap nog te bewegen. Krachttraining is bewezen goed voor moeder en baby, dit biedt vele voordelen. Daarnaast zijn er verschillende oefeningen die kan doen om de pijnklachten te verminderen. Uiteraard kan dit per situatie verschillen, dus laat je hierin bijstaan.
Bevallen versus bekkeninstabiliteit.
Veel vrouwen zijn bang dat ze met bekkenpijn meer pijn zullen ervaren tijdens de bevalling, maar gelukkig is dit vaak niet zo. Ook mag je in de meeste gevallen zowel thuis, als in het ziekenhuis (poliklinisch) bevallen.
Soms ervaren sommige vrouwen zulke heftige bekkenpijn dat de verloskundige en/of gynaecoloog adviseert om de bevalling eerder in te leiden. In het geval van vrouwen die nauwelijks of niets meer kunnen en het grootste deel van de dag liggend doorbrengen worden de spieren steeds zwakker. Door de bevalling iets eerder plaats te laten vinden begint de vrouw in kwestie de bevalling met iets krachtigere spieren. En daarnaast is het fysiek erg zwaar voor een vrouw als zij te kampen heeft met extreme bekkeninstabiliteit, dit is erg uitputtend en daarmee niet bevorderlijk voor haar, de bevalling en de baby. Er is echter geen bewijs dat het herstel na de bevalling dan ook sneller gaat.
Wat te doen bij bekkeninstabiliteit na de zwangerschap?
Over het algemeen gaat bekkeninstabiliteit na de zwangerschap binnen enkele maanden over. Dat komt doordat de banden na verloop van tijd weer steviger worden. Maar het kan ook langer duren en totdat het weer volledig herstelt is is het erg belangrijk om, bij voorkeur onder begeleiding, een goede balans te vinden tussen ontspanning en inspanning. Het wil na een zwangerschap ook wel eens voorkomen dat de klachten tijdelijk terug komen bij ongesteldheid, stress of vermoeidheid. Ook kan het zo zijn dat de klachten aanhouden door de druk op het bekken door het optillen en dragen van je kindje. Bij langdurige klachten is raadzaam om langs de fysiotherapeut te gaan, bij voorkeur een specialist op dit gebied: een bekkenfysiotherapeut. Want helaas kan het ook voorkomen dat de klachten slechts deels overgaan en helemaal niet.
Al met al…
Bekkeninstabiliteit en bijbehorende pijnklachten zijn verschrikkelijk! Het doet pijn, het is frustrerend en om hopeloos van te worden. Maar als ik je één advies mag geven om mee af te sluiten, en ik weet dat ik daarmee in herhaling van: “Blijf er niet mee rondlopen!” Ik deed dat wel, door de pijn heen, vijf zwangerschappen, keer op keer en mezelf maar blijven bewijzen. Ik gaf tijdens mijn 2e zwangerschap 23 zware sportlessen per week, springen, rennen, squatten enzovoorts. Geen hulp accepteren, want “ik ben toch fit? Onzin, ik kan dit gewoon. Niet janken, doorgaan.” En dat deed ik, keer op keer, op keer. En nu, bijna 16 jaar later heb ik er meer stuk mee gemaakt dan nodig was.
Don’t be like M(i)e(s)! 😉